Aydın Nysa Örenyeri

Aydın Nysa Ören Yeri

EĞİTİM ve KÜLTÜR KENTİ “NYSA”

Maiandros / Büyük Menderes’in bereketli havzasında, ana ticaret yolu güzergâhında bulunan Nysa’yı, eğitimini bir dönem Nysa’da gerçekleştirmiş olan Strabon Coğrafya adlı eserinde (Geographica XIV,649) “büyük kısmıyla Mesogis Dağı’nın (Aydın/Cevizli Dağı) eteklerine yayılmış, sel akıntısıyla meydana gelmiş bir boğazla ikiye ayrılmış çifte kent” olarak tanımlamaktadır.

Nysa’nın en iyi korunmuş yapılardan biri olan Tiyatro, yaklaşık 73x99 metrelik bir alanı kaplamaktadır. Geç Helenistik Dönemde (MÖ 1. yüzyılın 2. yarısı) inşa edilmiş olduğu düşünülen ve yarım daire formunu 12 derece açan bir cavea ya (oturma alanı) sahiptir. Yapıya ait sahne binası ve scaenae frons (sahne binası önündeki çok katlı sütunlu mimari), cavea'dan bağımsız olarak MS 120–140 yılları arasında olasılıkla iki katlı olarak inşa edilmiştir. MS. 178 depremiyle yıkılan Hadrian Dönemi sahne binası, MS 180– 200 yıllarında yeniden üç katlı olarak inşa edilmiştir. Nysa Tiyatrosu, diğer Anadolu antik tiyatroları gibi Anadolu-Roma tiyatroları karakteristik özelliği taşımaktadır. Sahne binası önündeki çok katlı cephe mimarisini (scaenae frons) taşıyan yüksek podyumlar, Perge (Aksu), Side ve Hierapolis (Pamukkale) tiyatrolarında olduğu gibi kabartmalarla süslüdür. Pluton ile Kore'nin evliliği ile (teogamia) çarap tanrısı Dionysos'un hayatını anlatan podyum frizleri, scaenae frons kazıları sırasında in situ (kendi yerinde) olarak ortaya çıkarılmıştır. Mitolojiden birçok önemli karakterin yer aldığı podyum frizleri, aynı zamanda kentin içinde yer aldığı coğrafyadan da alıntılar aktarmaktadır. Menderes Nehri ve Messogis Dağları bunlara örnek teşkil etmektedir. Çeşitli nedenlerle (deprem veya insan kaynaklı) zarar görmüş olmalarına rağmen, kırılmış parçalar ve figürler onarılmıştır. Scaenae  frons' a ait diğer plastik eserler ise, 1982 yılından itibaren gerçekleştirilen kazı ve araştırmalarla ortaya çıkarılmıştır.

Eğitim amaçlı kullanılan yapılardan biri genç erkeklerin eğitildiği Gymnasium, diğeri ise Anadolu’nun iyi korunan örneklerinden biri olan Kütüphanedir.

Kütüphane

GERONTİKON- YAŞLILAR MECLİSİ

Gerontikon (yaşlılar Meclisi) kentin doğusunda, Agora’nın kuzeybatısında yer almaktadır. Agoradan kuzey güney aksındaki ana caddeyle (plateia-cadde 2) ayrılmaktadır. 27.84 x 23,55 m ölçülerindeki yapı kompleksi, propylon (anıtsal kapı), ön avlu, iki katlı scaenae frons (sahne binası) ile birlikte cavea (oturma sıraları) dan oluşmaktadır. Yaklaşık 700 oturma kapasitesine sahip yapıya, ana cadde üzerindeki propylon’dan geçilerek girilmektedir. MS 2. yüzyılın ortasında Nysa’lı zengin Sextus Iulius Antoninus Pythodoros tarafından, annesinin vasiyeti üzerine yapı, iki katlı scaenae frons’u, ön avlusu, propylon’u ile birlikte yeniden inşa ettirilmiştir. Strabon’un kentin doğu yakasındaki yapılar arasında saydığı Gerontikon’dan (Yaşlılar Meclisi) günümüze hiçbir arkeolojik kalıntı ulamamış olsa da MS 2. yüzyılda inşa edilmiş olan bu yapı olasılıkla Gerontikon’un bulunduğu alanda inşa edilmiş olmalıdır. Üstü kapalı olan bu yapı, kentteki birçok kültürel ve politik toplantılara hizmet etmiş olmalıdır.

DİONYSOS’UN KENTİ NYSA

Mitolojide Zeus’un buyruğuyla Hermes, çocuk Dionysos’u büyütmesi için Nysa Dağının perilerine emanet etmiştir. Nysa’lılar inşa ettikleri tiyatronun sahne binasının podyum frizlerinde, Nysa tanrısı olan Dionysos’un yaşamından kesitlere yer vermiştir.

ROMA MİMARİ VE MÜHENDİSLİĞİNİN HARİKASI: NYSA

Nysa antik kenti topografyaya uyumlu bir şekilde vadiye inşa edilmiş yapıları, özellikle stadyumu, tüneli ve 3 köprüsüyle Roma mimari ve mühendisliğinin en güzel örneklerini çarpıcı bir şekilde ziyaretçilerine sunmaktadır.