İzmir Metropolis Örenyeri

İzmir’in Torbalı ilçesinde, Yeniköy ve Özbey köyleri arasındaki Metropolis Antik Kenti, 1989-2007 yılları arasında Recep Meriç başkanlığında kazılmış ve 2007 yılından itibaren de Serdar Aybek tarafından kazısına devam edilmektedir. Sırtını Gallesion dağına dayamış olan kent adını Meter Gallesia isimli ana tanrıçadan alır. Kentin akropolünde yürütülen arkeolojik kazı çalışmaları sonucunda bulunan seramik parçaları burada Erken Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı’nın yaşandığını işaret eder. Metropolis çevresinde ilk yerleşim izleri ise Taş Devri’ne (Neolitik) -Tepeköy, Dedecik, Kuşçuburun’a kadar uzanmaktadır. Helenler'e ait yerleşim MÖ 9. yüzyıldan sonra akropolis üzerinde kurulmuş, fakat kent asıl gelişimi MÖ 3. yüzyılda göstermiştir. Özellikle MÖ 2. yüzyılda Metropolis Pergamon Krallığı’nın himayesinde büyük gelişme kaydetmiş, tiyatro, bouleuterion ve stoa gibi anıtsal yapılar bu dönemde inşa edilmiştir. Roma Dönemi'nde de gelişmesini İzmir- Efes ticaret yolu üzerinde sürdürmüş ve ticaret en önemli gelir kaynağı haline gelmiştir. Bu dönemde, özellikle doğudaki yamaçlarına, imparatorluk geleneğine uygun, zengin evleri (peristilli ev), atölyeler, dükkânlar, hamam ve spor kompleksleri inşa edilmiştir.

Geç Antik Çağ'da Metropolis bir piskoposluk merkezi haline gelmiş ancak savaşlar ve ekonomik nedenlerden dolayı küçülmeye başlamış ve kentte savunma amaçlı bir kale inşa edilmiştir. 14. yüzyıldan itibaren bölgenin Aydınoğulları Beyliği’nin eline geçmesiyle beraber Metropolis de Aydınoğulları Beyliği idaresi altına girmiş, ancak eski konumunda daha fazla yaşayamamış ve Torbalı’ya taşınmıştır. Torbalı adı, Metropolis adının yüzyıllar içinde söylenip değişerek günümüze gelmiş biçimidir. Osmanlı Dönemi’nde de bölge bir dönem “Kızılhisar” olarak adlandırılmıştır.