Denizli Tripolis Örenyeri

DENİZLİ TRİPOLİS ÖREN YERİ

Tripolis Antik Kenti’ndeki arkeolojik araştırmalar Bakanlar Kurulu kararıyla T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Pamukkale Üniversitesi adına Prof. Dr. Bahadır Duman’ın başkanlığında sürdürülmektedir.

Çalışmalar başta Kültür ve Turizm Bakanlığı olmak üzere, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Denizli Valiliği, Pamukkale Üniversitesi, Türk Tarih Kurumu, Türkiye İş Kurumu, Denizli Büyükşehir Belediyesi ve Buldan Belediyesi tarafından desteklenmektedir.

Tripolis Antik Kenti’nde 2012 yılından günümüze kadar geçen süre içerisinde; Konut Alanı, Kilise, Sütunlu Cadde, Anıtsal Çeşme, Ana Cadde, Tonozlu Yapı, Podyumlu Yapı, Agora, Kemerli Yapı, Tabernalar, Kutsal Alan gibi kent merkezinde yer alan kamusal ve sivil mimariye ait birçok yapının kazı ve restore çalışmaları tamamlanmıştır.

Tripolis Antik Kenti; İç Batı Anadolu Bölgesi’nde Denizli İli, Buldan İlçesi, Yenicekent Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Lykos/Çürüksu Vadisi’nin kuzeybatı ucundaki kentin kamu ve sivil mimariye ait kalıntıları, vadiye hâkim bir tepenin güney yamacında yaklaşık 3 km2’lik bir alana yayılmaktadır.

Kentin doğu ve güneydoğusunda yer alan Hamambükü ve Yenice/Akkaya höyükte gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında elde edilen arkeolojik veriler Tripolis’in konumlandığı alandaki yerleşim izlerinin Geç Neolitik-Erken Kalkolitik Döneme dayandığını kanıtlamaktadır. Tripolis’in Lydia Bölgesi’nde stratejik ve jeopolitik anlamda oldukça önemli bir noktada konumlandığını gösteren en önemli veri, ticaret yollarının geçiş güzergâhında yer almasından kaynaklanmaktadır. Pergamon ve Smirni (Smyrna) başlangıçlı iki ana yol Sardis’te birleşerek Philedelphia üzerinden Tripolis’e ulaşır ve buradan Hierapolis–Laodikeia istikametinde ilerleyerek Anadolu içlerine devam eder. Bu ticaret yolu Tripolis’in önemini çağlar boyunca korumasını sağlamıştır.

Apollonia ismi ile Helenistik Dönem’de ilk kez tarih sahnesine çıkan kent bir süre Marcus Antonius’un MÖ 41’de Küçük Asya’ya yaptığı ziyaret esnasında Antoniopolis olarak adlandırılmıştır. Augustus Dönemi’nde basılan ve arkeolojik kazılarda tespit edilen sikke buluntularının tamamında kentin ismi Tripolis olarak geçer. Tripolis'in de içinde bulunduğu Çürüksu Vadisi MÖ 190 yılında Seleukoslar ile Bergama Krallığı arasında yapılan Magnesia Savaşı’na kadar, bağımsız kentlerden oluşur. Söz konusu savaşı, Roma desteğinde kazanan Bergama Krallığı, MÖ 188 yılında imzalanan Apameia Barışı’yla bölge yönetimini ele almıştır. Bergama Krallı III. Attalos'un MÖ 133 yılında ölümü ve vasiyeti üzerine bölge, Roma İmparatorluğu'na bağlanmıştır. Roma İmparatorluk Dönemi’nde bir süre Sardis Conventusu’na dâhil edilen kent ismi, Flaviuslar Dönemi’nde ise Apameia Conventus'unu oluşturan kent listeleri içerisinde bulunmaktadır.

Helenistik Dönem’de kurulan kentte, MS 2. yüzyıldan itibaren yeni yapılanmaya gidilmesiyle stadium, tiyatro, hamam, şehir kapıları, cadde, meclis binası gibi kamu binaları inşa edilmiştir. MS 13. yüzyılın ilk yarısından itibaren Bizans ve Türkler arasında el değiştiren kentte MS 1243 yılında İznik Kralı Ioannes Ducas Vatatzes ile Selçuklu Sultanı II. Gıyâseddin Keyhüsrev ile anlaşma imzalanmıştır. 1304-1306 yıllarında bölgede İnançoğulları ve Germiyanoğulları ile birlikte Türk hâkimiyeti kurulmuş, 1429’da ise Osmanlı hâkimiyetine geçmiştir.