21.12.2022
5 Dakika
Kuzey Yarım Küre’de beklenen gün geldi çattı, yılın en uzun gecesine hoş geldiniz! Kış gün dönümünün yakın zamanlarda kutlanmaya başladığını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Kuzey Yarım Küre için kış, Güney Yarım Küre içinse yaz gün dönümü; takvimler, medeniyetler ve alfabeler değişse bile bir dönüm noktası olarak uzun yıllardır kutlanmaktadır.
Eski zamanlardan beri, dünyanın her köşesinden insanlar bu astronomik olayı gün dönümünden sonra uzayan günlerin kendilerine getireceği bahar, bolluk ve bereket için kutlarlar. Bu kutlamaların Kuzey Yarım Küre’de 21 Aralık’ta, Güney Yarım Küre’de ise 21 Haziran’da gerçekleştiğini hatırlattıktan sonra bu kutlamalardan en ilgi çeken 5 tanesine birlikte göz atalım!
İran uzun zamandır kış gün dönümünü, Farsça Shab-e Yalda olarak da bilinen, Yelda Bayramı ile kutlamaktadır. Fars Takviminde Azar ayı bu günde sona ermektedir. Yelda geleneksel olarak Mithra'nın (Güneş tanrısı) doğum günü ve ışığın karanlığa karşı zaferi olarak kutlanır. Aileler kutlama için toplanır, sofralarında badem ve nar gibi kendileri için özel olan yiyecekler bulundurur ve bazı insanlar gün doğumunu karşılamak için bütün geceyi ayakta geçirirler. Şafağın ve yaşamın sembolü olan kırmızı renkli narların eşlik ettiği sofraları ve bu geceyi İran edebiyatının eşsiz şiirleriyle taçlandıranlar da vardır.
Nar demişken, Klasik mitolojide narın bolluk ve bereketi temsil ettiğini biliyor muydunuz? Antik Mısır kültüründe kutsal kabul edilen nar, başka kültürlerde de önemli bir rol oynamıştır. Gerek göz alıcı kızıllığı gerekse kendi içinde taşıdığı bereketiyle nar, Osmanlı İmparatorluğu ve Anadolu'da da büyük önem taşıyordu. Bu nedenle, uzun ve parlak günlerin yaklaştığını müjdeleyen kutlamalara dahil edilmesi hiç de şaşırtıcı değildir. Bu özel kutlamada, bir nar yere sertçe atılır, atıldıktan sonra dağılan narın çekirdeklerinin sayısına ve ne kadar uzağa gittiklerine bağlı olarak kışın kaderinin belli olduğuna inanılır. Nar taneleri ne kadar çoksa ve ne kadar uzağa giderse o kadar bolluk ve bereket olacağı düşünülür.
Kış gün dönümü kutlamaları, değişen zamanla birlikte değişebilir hatta bazı kültürlerde kendisine farklı bir anlam yüklenerek başka bir yer edinebilir. Bir Antik Roma festivali olan Saturnalya tam olarak böyle bir kış gün dönümü kutlamasıdır ve Noel ile arasında benzerlikler bulunur. Dikim mevsiminin bitişini kutlamak için yapılan bu festival, Antik Roma’da kış gün dönümüne gelen tarihlerde yapılırdı. Günlerce süren, oyunlar oynanan ve hediyeler ve ziyafetler verilen bu festivallerde köleler dahi çalışmak zorunda değildi ve kısa bir süreliğine de olsa eşit sayılırlardı.
"Kışın gelişi" anlamına gelen Dong Zhi, geleneksel olarak ailelerin yılı anmak için bir araya geldiği bir zamandır. Eski Çin gök takvimine göre, bayram genellikle 21 Aralık ve 23 Aralık tarihleri arasında gerçekleşir. İşçilerin tarlalardan dönüp mahsulü aileleriyle paylaştıkları bir hasat festivali olarak başladığı söylenir. Diğer bir düşünceye göre ise bu günün Yin’in diğer bir deyişle karanlığın ve soğuğun zirvesi olduğu düşünülür. Ardından Yang’ın geleceği ve ışığı, sıcaklığı yavaş yavaş beraberinde getireceğine inanılır. Günlerin daha uzun olması beklendiği için, iyi enerji akışında bir artış olacağına da bu sebeple inanılmaktadır. Bu özel günde tang yuan (pirinç topları) gibi özel lezzetlerle donatılan sofralarda aileler bir araya gelir.
İskandinavlar kış gün dönümü civarında bir ışık festivali olan Azize Lucia Günü'nü kutlarlar. Bu gün her ne kadar Azize Lucia'yı kutlamak için olsa da en uzun gece boyunca hayaletleri ve kötü ruhları uzaklaştırmak için ateş yakmak gibi eski İskandinav kış gün dönümü ritüellerini de içerir. Lucia, ailesinin servetini yoksullarla paylaşan ve onları destekleyen bir azizedir. Geceleri elinde bir mumla yoksullara ve ihtiyacı olanlara yardım ettiği rivayet edilir. Aziz Lucia'nın onuruna, kızlar saçlarına kırmızı kurdeleler ve mum çelenkleri takar ve beyaz elbiseler giyerler.
Bunlar kış gün dönümü için yapılan sayısız kültürel kutlamadan sadece birkaçı. Kışın başlangıcının ve Güneş'in hayatımıza yavaş yavaş geri dönüşünün önemli bir kutlamaya değer olduğu oldukça anlaşılır, değil mi? Farklı kültürlere ve değişen zamana rağmen farklı kutlamalar hayatımızda yer alsa da günün önemi insanlık için asla değişmiyor. Bu günü nasıl anıyor olursanız olun, yeni mevsimin hepinize neşe getirmesini dileriz!
